Ung thư vú - Triệu chứng, cách phòng bệnh, chữa bệnh và điều trị
Ung thư vú là loại ung thư thường gặp nhất ở phụ nữ trên toàn thế giới cũng như ở Việt Nam. Ðây là một bệnh hết sức phức tạp mà trong nhiều năm qua đã có nhiều nghiên cứu về nguyên nhân, bệnh sinh và điều trị.
Ở một số nước phát triển như Mỹ, Pháp cứ
8 phụ nữ thì có một người mắc ung thư vú. Tỉ lệ mắc căn bệnh này có xu
hướng gia tăng nhưng tỉ lệ tử vong vẫn từng bước được cải thiện nhờ
những thành tựu đạt được trong phòng bệnh, sàng lọc và phát hiện sớm.
Các yếu tố nguy cơ
Nguyên nhân của ung thư vú chưa được
biết rõ, nhưng với những nghiên cứu dịch tễ học cùng với những hiểu biết
sâu hơn về sinh học của tế bào tuyến vú đã mang lại những cơ sở mới cho
bệnh này. Dưới đây chỉ nói về những yếu tố nguy cơ ung thư vú ở phụ nữ.
Những phụ nữ trong gia đình có nhiều
người bị ung thư vú hoặc có 2 người rất gần (mẹ, chị/em gái) bị bệnh thì
có thể có nguy cơ mắc bệnh. Các yếu tố nguy cơ khác như sự đột biến của
một số gen; lối sống (ăn thức ăn nhiều mỡ); tuổi cao (trên 35 tuổi);
chịu tác động lâu dài của oestrogen (phụ nữ có kinh nguyệt trước 12 tuổi
và mãn kinh sau 55 tuổi); có con muộn; không cho con bú; không sinh
con; béo phì sau mãn kinh; dùng hormone thay thế… Ngoài ra các yếu tố từ
môi trường ô nhiễm như hút thuốc, ô nhiễm công nghiệp, khói xe và hóa
chất… đều được coi là yếu tố nguy cơ cao trong bệnh ung thư vú.
Ung thư vú là loại ung thư thường gặp nhất ở phụ nữ trên toàn thế giới cũng như ở Việt Nam
Dấu hiệu nhận biết bệnh ung thư vú
Đa phần ung thư vú được phát hiện là do
chính người bệnh, khi họ ghi nhận thấy một sự thay đổi ở tuyến vú.
Thường gặp nhất đó là một khối u hay một chỗ dày cứng lên không đau ở
vú. Hoặc cũng có thể do thầy thuốc phát hiện qua một lần khám sức khỏe
thường kỳ.
Cần phải nghi ngờ ung thư vú khi thấy
bất kỳ u, bướu nào ở vú ở phụ nữ trên 30 tuổi cho đến khi có triệu chứng
chính xác, ngược lại mặc dù có khoảng 80% khối bất thường ở vú là lành
tính. Những tính chất sau của khối u gợi ý ác tính: cứng; không đau
(chiếm khoảng trên 80%); không đồng nhất, bờ không rõ; dính vào thành
ngực hoặc da trên vú, khó di động; núm vú bị thay đổi; vú to ra hoặc
thay đổi hình dáng, da vùng vú thay đổi; chảy máu.
Ở tình huống muộn hơn, bệnh nhân sẽ biểu
hiện các triệu chứng: có hạch nách hoặc hạch ở hố trên xương đòn; tràn
dịch màng phổi; tràn dịch màng ngoài tim; gãy xương (khi ung thư đã di
căn vào xương ); gan to. Khi khối u di căn lên não làm bệnh nhân đau
đầu, hôn mê; chèn ép cột sống làm bệnh nhân đau lưng, yếu liệt tay chân…
Ðiều trị bệnh ung thư vú
Phẫu thuật cắt bỏ vú là điều trị chủ
yếu. Nếu ở giai đoạn sớm có tỉ lệ khỏi bệnh là 98-99%, chỉ khoảng 1-2%
trường hợp tái phát. Phẫu thuật cắt bỏ vú tận gốc ngày nay ít được dùng
vì mức tàn phá rộng, để lại nhiều di chứng nặng nề cho bệnh nhân. Phương
pháp điều trị bảo tồn vú đang là hướng đi mới, chỉ mổ lấy rộng khối u
cùng xạ trị hỗ trợ cũng khá hiệu quả. Tỉ lệ tái phát từ 7-13%. Các loại
phẫu thuật ít tàn phá hơn, bảo tồn các cơ ngực lớn, bé càng ngày càng
cho thấy hiệu quả trong việc điều trị tại chỗ căn bệnh. Tuy nhiên, có
một số chống chỉ định của phương pháp điều trị bảo tồn vú, đó là:
Có hai hoặc nhiều khối u nằm ở các góc phần tư khác nhau của vú.
U lan tỏa, giới hạn không rõ.
U to nằm trong tuyến vú nhỏ.
U nằm ở vị trí trung tâm của vú.
Nạo hạch cũng là một phần của phẫu thuật. Nhất là nạo hạch lympho vùng nách rất cần cho đánh giá tiên lượng.
Xạ trị hỗ trợ là một phần của phương
pháp điều trị bảo tồn, được tiến hành sau phẫu thuật cắt u. Xạ trị giúp
giảm nguy cơ tái phát cho những bệnh nhân nguy cơ cao như bệnh nhân có
nhiều hạch vùng, bệnh nhân có u nguyên phát to.
Liệu pháp toàn thân: nguy cơ di căn vi
thể ở những ung thư giai đoạn sớm là có. Vì vậy, hóa trị và nội tiết là
những biện pháp điều trị toàn thân có thể diệt các tế bào ác tính lan
tràn. Ở các giai đoạn muộn hơn, hóa trị và nội tiết trị liệu còn có thể
làm giảm bớt thể tích khối u, chuyển từ giai đoạn không mổ được thành mổ
được hoặc kéo dài thời gian sống và chất lượng sống của người bệnh.
Cách phát hiện sớm bệnh ung thư vú
Tự khám vú
Phương pháp tự khám vú được khuyến cáo
tiến hành hàng tháng sau sạch kinh 5 ngày đối với phụ nữ từ 20 tuổi trở
lên. Phương pháp này nếu được thực hiện đúng cách có thể giúp người bệnh
phát hiện sớm một khối u ở vú, được điều trị sớm và vì vậy tiên lượng
tốt hơn.
- Đứng trước gương trong phòng có đủ ánh sáng, cởi trần, cánh tay buông xuôi hai bên hông, rồi đổi tư thế:
hai tay để phía sau hông, nghiêng nhẹ người tới trước; đưa tay ra sau
gáy, sau đó quan sát lại; chống tay lên hông làm cử động cơ ngực lên
xuống bằng động tác nâng vai lên hay hạ vai xuống. Quan sát cả hai vú
xem có thay đổi gì về kích thước (một bên lớn hơn thường lệ, hoặc teo
nhỏ lại), da vú (sần da cam, da lõm xuống). Ấn nhẹ núm vú xem có máu
hoặc chất dịch chảy ra không.
- Sờ nắn: đưa tay phải ra sau
gáy, dùng tay trái sờ nắn vú phải, 4 ngón tay đặt sát vào nhau thành một
mặt phẳng, ép đều đặn lên các vùng khác nhau của tuyến vú vào thành
ngực theo hướng vòng xoáy ốc từ đầu vú trở ra ngoài; kiểm tra từng vùng
của vú và cả về phía hố nách. Sau đó làm tương tự với vú bên trái.
- Nằm ngửa thoải mái, kê gối mỏng ở dưới lưng bên trái; lặp lại quá trình sờ nắn sau đó chuyển gối làm lại cho bên phải.
Qua mỗi lần tự khám như vậy, nếu thấy khối u, hạch hoặc mảng cứng bất thường, chị em nên tới cơ sở chuyên khoa để xác định lại.
Chụp vú
Chụp vú có ưu thế rõ rệt là có thể phát
hiện các tổn thương bất thường ở tuyến vú ngay cả trên lâm sàng chưa sờ
thấy có khối u. Nếu khối u vú được bác sĩ phát hiện và khẳng định thì
việc chụp Xquang vú nên được thực hiện. Phụ nữ trên 40 tuổi nên chụp vú
hàng năm. Nếu trong gia đình có người bị ung thư vú thì nên chụp vú kiểm
tra bắt đầu từ 30 tuổi.
Chụp vú là phương pháp được tiến hành
rộng rãi ở các nước phát triển. Tại các nước này, người ta tiến hành
chụp hàng loạt nhằm phát hiện ra các ung thư vú ở giai đoạn tiền lâm
sàng. Ở giai đoạn này, thầy thuốc cũng như bệnh nhân không sờ thấy u mà
bệnh chỉ được phát hiện dựa trên hình ảnh canxi hóa qua phim chụp vú sau
đó người bệnh được định vị, sinh thiết để chẩn đoán xác định.
Một số tiến bộ trong phát hiện sớm bệnh ung thư vú
Sử dụng máy vi tính để đọc phim chụp tuyến vú
Người ta sử dụng hệ thống phát hiện có
máy tính hỗ trợ để chỉ điểm những vùng bất thường nhỏ trên phim chụp mà
một chuyên gia có thể bỏ sót khi đọc bằng mắt thường. Hệ thống sẽ đánh
dấu những vùng nghi ngờ trên phim chụp để sau đó bác sĩ xem lại. Tuy
không thay thế được bác sĩ đọc phim, nhưng hệ thống giúp làm giảm số
người bị ung thư sớm bị bỏ sót. Những phụ nữ được chẩn đoán sớm này khi
được chữa trị kịp thời sẽ có kết quả rất tốt và có thể khỏi bệnh.
Công nghệ chụp ảnh kỹ thuật số
Phương pháp này cho phép bác sĩ đọc kết
quả điều chỉnh hình ảnh để có hình ảnh tối ưu hoặc phóng to làm cho công
việc đọc dễ dàng hơn. Việc lưu trữ những hình ảnh kỹ thuật số chiếm ít
không gian hơn và có thể bảo quản trong thời gian dài hơn. Ngoài ra với
việc nối mạng giữa các máy tính, các bác sĩ ở các khoa, bệnh viện khác
nhau, thậm chí ở các nước khác nhau có thể cùng xem hình ảnh và cho ý
kiến đóng góp.
Tổng hợp hình ảnh kỹ thuật số khi chụp tuyến vú
Các nhà khoa học đang đánh giá một phương pháp mới để phát hiện sớm ung thư vú có tên “ductal lavage” tạm dịch là “rửa ống tuyến”.
Trong phương pháp này, người ta lắp ống nhỏ vào đầu vú và bơm xối dịch
vào trong các ống tuyến sữa làm cho một số tế bào bong ra. Sau đó dịch
được hút ra, đưa tới phòng thí nghiệm để bác sĩ quan sát dưới kính hiển
vi tìm xem có tế bào ung thư hoặc tế bào chỉ mới bắt đầu chuyển thành
ung thư. Nếu có tế bào bất thường thì phương pháp này chưa cho biết
chính xác ổ bệnh nằm ở vị trí nào trong vú, do đó cần phối phợp rửa ống
tuyến với các phương pháp khác như chụp tuyến vú… Phương pháp tìm tế bào
bong đã được áp dụng để phát hiện sớm một số ung thư khác đặc biệt là
ung thư cổ tử cung. Tuy vậy, đối với ung thư vú, phương pháp còn khá mới
và cần thời gian để đánh giá hiệu quả.
Chụp tuyến vú bằng cộng hưởng từ (MRI)
Một số nước đang nghiên cứu áp dụng
phương pháp này cho những phụ nữ có nguy cơ cao bị ung thư vú (đột biến
gen BRCA1 và /hoặc BRCA2). Chụp cộng hưởng từ có thể phát hiện được ổ
bệnh nằm giữa vùng tuyến dày đặc khó quan sát được trên phim chụp
thường, MRI có khả năng phát hiện bệnh gấp đôi. Nếu kết hợp cả hai
phương pháp, số trường hợp bị bỏ sót chỉ rất ít. Chụp cộng hưởng từ là
phương pháp đắt tiền, đòi hỏi thiết bị và người đọc chuyên biệt, khó áp
dụng rộng rãi như chụp tuyến vú thông thường.
Sử dụng đồng vị phóng xạ
Một phương pháp mới có tên sestamibi
hoặc có nơi gọi là miraluama sử dụng đồng vị phóng xạ technetium 99
(Tc-99) và ghi lại hình tuyến vú giúp phát hiện khối u tương đối sớm.
Cho đến nay, phương pháp không thể sử dụng đơn độc để phát hiện sớm ung
thư vú và cần được đánh giá thêm.
GS. TS. Nguyễn Bá Ðức (Theo Sức khỏe & Đời sống)
- Title : Ung thư vú - Triệu chứng, cách phòng bệnh, chữa bệnh và điều trị
- Posted by :
- Date : Thứ Năm, tháng 9 12, 2013
- Labels : Ung thư vú
